Distilasyon ve mekanik ekspresyon yanında uçucu yağlar bitkilerden farklı organik çözücülerle ekstre edilerek yani tüketilerek de elde edilebilir. Bu yöntem distilasyona göre daha pahalı olup, genellikle narin, ısı uygulaması ile bozunabilen ve bitkide çok düşük oranlarda bulunan uçucu yağlar için uygulanır.

Solvent ekstraksiyonu ile elde edilen ürün “absolü” olarak adlandırılır. Uçucu yağ ile absolü arasındaki temel fark absolülerin uçucu yağlara göre daha yoğun kıvamlı olmalarıdır. Bunun temel sebebi ekstraksiyon esnasında uçucu olmayan bazı ağır moleküllerin de yağa geçmesidir. Yöntem şu şekilde uygulanır: Bitki materyali petrol eteri, hegzan, heptan gibi bir organik solvent ile çalkalanmak ya da yıkanmak suretiyle tüketilir. Uçucu yağ ile birlikte bitkide bulunan sabit yağlar ve mumlar gibi diğer lipofilik maddeler de solvente geçer. Solventin vakum altında uzaklaştırılması ile yoğun kıvamlı bir ürün elde edilir ki bu ürüne “konkret” adı verilir. Konkretten uçucu yağın saf olarak elde edilmesi için konkret alkolle ekstre edilir ve alkolün uzaklaştırılması sonucunda «absolü» elde edilir.

Solvent ekstraksiyonunda distilasyondaki gibi yüksek ısı uygulaması olmadığı için elde edilen absolünün kokusu bitkidekine çok daha yakındır. Genel olarak solventler çok iyi uzaklaştırılsa da absolü de eser miktarda solvent kalıntısı olduğu kabul edilir. Bu sebeple genellikle aromaterapi de kullanımı tercih edilmez. Ancak bitkidekine çok yakın kokular elde edilebildiği için absolüler parfüm endüstrisi için önemli bir kaynaktır. Örneğin yasemin ve vanilya absolüleri en bilinen örneklerdir.

Anfloraj (Enfleurage) yöntemi

Uçucu yağ oranı çok düşük ve çok narin olan bitkilerden uçucu yağ elde edilmesinde solvent ekstraksiyonundan ve diğer modern metotlardan başka kullanılan en eski ve geleneksel yöntem “Anfloraj” yöntemidir. Elde edilen ürün ekstraksiyonda olduğu gibi hem uçucu hem uçucu olmayan bileşenler içerebildiği için “absolü” olarak kabul edilir ve aromaterapi de kullanımı tercih edilmez.

Anfloraj yöntemi hayvansal veya bitkisel bir katı sabit yağ üzerinde çiçek parçalarının bekletilmesi ile yağda çözünen bileşenlerin bu yağa geçmesi esasına dayanır. Sabit yağ tamamen doygunluğa ulaşıncaya kadar bitki parçaları genellikle 24 saatte bir yenilenir. İşlem sonunda elde edilen ürün “pomat” adını alır. Tarihsel süreçte domuz yağı, iç yağı gibi katı yağlar kullanılırken günümüzde Shea butter gibi katı bitkisel yağların kullanımı tercih edilmektedir. Kullanılan katı sabit yağın olabildiğince kokusuz olması istenir. Bu sayede çiçeklerin kokusuz sabit yağ üzerinde bekletilmesi sonucunda bitkidekine çok yakın kokuda bir ürün elde edilebilir. Elde edilen ürün doğrudan pomat şeklinde kullanılabileceği gibi alkol ile ekstre edilerek uçucu yağ ayrılabilir. Ardından alkolün düşük basınçta uçurulması ile “absolü” elde edilir. Geçmişte yasemin, gül, leylak, mimoza, akasya, portakal çiçeği gibi hassas çiçeklere uygulanan, günümüzde çok özel durumlarda nadiren kullanılan bir yöntemdir.

CO₂ Ekstraksiyonu:

CO₂ ekstraksiyonu ise diğerlerine göre daha yeni ve modern bir yöntem olmakla beraber günümüzde artık piyasada CO₂ ekstraksiyonu ile elde edilen uçucu yağları ya da daha doğru tanımıyla “CO₂ ekstraktlarını” görmek mümkündür. İşlem diğer yöntemlere göre daha kompleks ve pahalı bir cihaza ihtiyaç duyar ancak aynı zamanda daha hızlı ve verimlidir. Bu yöntem esas olarak “Süper Kritik Akışkan” ekstraksiyonu olup, solvent olarak spesifik bir sıcaklık ve basınç altında sıvı hale gelen CO₂ kullanılır. Süperkritik CO₂ yanıcı olmayan, kokusuz, tatsız ve renksiz bir sıvı olup, aynı zamanda uçucu yağlar için iyi bir çözücüdür. Solvent ekstraksiyonunda olduğu gibi bitki materyali süperkritik CO₂ ile ekstre edilir ve süzülerek bitki materyali ayrılır. Elde edilen CO₂ ekstresi normal basınç ve ısıya getirildiği zaman CO₂ gaz hale geçecek ve arkasında uçucu yağı bırakacak şekilde kolaylıkla uzaklaşacaktır. CO₂ ekstraksiyonu ile elde edilen uçucu yağlar solvent ekstraksiyonunda olduğu gibi distilasyonla elde edilen eşdeğerleri ile aynı bileşimde olmadığından “CO₂ ekstraktı” olarak adlandırılır. Bu sebeple Orlife ürünlerinin her birinde elde edilme yöntemi mutlaka belirtilmektedir.

Kaynaklar

Başer, K.H.C., Buchbauer, G., 2015. Handbook of Essential Oils: Science, Technology, and Applications, Second ed. CRC Press, Boca Raton, FL.

Buckle, J., 2015. Clinical aromatherapy – Essential Oils in Healthcare, Third ed. Elsevier Health Sciences,  London, UK.

Tisserand, R., Young, R., 2013. Essential Oil Safety: A Guide for Health Care Professionals. Elsevier Health Sciences, London, UK.